زخـم کـرونا بر صـورت روح

عبارت - گروه جامعه: همه ما تعطیلات نوروز ۹۹ را به این امید در خانه ماندیم و عزیزانمان را ندیدیم که قرار است بعد از عید و به‌ویژه با گرم‌شدن هوا، ویروس نوظهور کووید-۱۹، بار و بساطش را جمع کند و دست از سر دنیا بردارد. اما بهار با زدن ماسک و دوری از هر محل پرتجمعی سپری شد. حتی با رسیدن تابستان و گرم شدن هوا هم خبری از رفتن کرونا و بازگشت به شرایط قبلی زندگی بدون نگرانی ابتلا به بیماری نشد. حالا با رسیدن پاییز همه ما دلهره جدیدی به نگرانی‌های قبلی‌مان اضافه شده که چه روزهایی با شیوع همزمان آنفلوآنزا و کرونا در انتظارمان است و باز هم ادامه مراقبت و محدودیت و ندیدن عزیزان... همه مشکلات ناشی از تغییر سبک زندگی یک طرف، این روزها مشکلات اقتصادی و معیشتی و خبرهای ناگوار مانند از دست دادن عزیزان نیز بار مضاعفی از نگرانی‌ها را بر دوش‌مان اضافه کرده است. اگرچه توجه به حفظ سلامت روان جامعه در شرایط بحرانی یکی از مهم‌ترین وظایف دولت‌ها به شمار می‌رود اما قطعا هر یک از ما نیز باید آگاهانه با توجه به شرایط ناخواسته و در عین حال مزمن کنونی در کنار توجه به مسائل و نکات بهداشتی پیشگیری از بیماری، به فکر حفظ سلامت روح و روانمان نیز باشیم.

با ادامه‌دار شدن شیوع کووید-۱۹ همگی می‌دانیم باید یاد بگیریم با وجود این ویروس به زندگی ادامه دهیم و این سبک جدید را به سبک روزمره زندگی‌مان تبدیل کنیم. متاسفانه نرخ افسردگی در بزرگسالان و جوانان نگران کننده است و طبق پیش بینی‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO) با ادامه شرایط فعلی و همه گیری ویروس کرونا این آمار افزایش نیز می‌یابد. طبق گفته های پژوهشگران تا سال ۲۰۳۰ میلادی، افسردگی بالاترین بار بیماری در سطح جهان خواهد بود.

همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ و اثرات آن در زندگی روزمره فردی، خانوادگی و اجتماعی افراد از دو جهت، قابل بررسی است. از نگاه اول، متخصصین روانشناسی معتقدند اغلب اختلالات روانی نتیجه آمادگی جسمی و روانی (وراثت و پیشینه فردی و خانوادگی) در کنار استرس‌های محیطی است.

بنابراین شیوع بیماری کووید ۱۹ و ترس از مبتلا شدن به این بیماری، خود به عنوان یک استرس محیطی باعث شده اختلالات روانی نهادینه شده در افراد، مثل افسردگی، وسواس، اضطراب، وحشت زدگی و حتی اختلالات خواب و خوراک در افراد بروز و شیوع پیدا کند. اخیراً آمار قابل توجهی به وسیله سازمان بهزیستی منتشر شده است مبنی بر اینکه تماس‌های مردمی با خط اورژانس اجتماعی ۱۲۳ در کل سال ۹۸، ۶۵۰۰ تماس و فقط در سه ماهه ابتدایی سال ۹۹، ۸۵۰۰ تماس بوده است. این آمار نشان دهنده اثر تغییر سبک زندگی و استرس ناشی از بیماری کووید ۱۹ در بروز مشکلات فردی و به خطر افتادن سطح سلامت روان جامعه است.

همچنین این معضل اجتماعی علاوه بر اثرات مستقیم در بروز مشکلات و اختلالات روانی، به صورت غیرمستقیم نیز با عواملی چون بهم ریختگی مشکلات اقتصادی و بیکاری، قرنطینگی و افزایش دعواهای زناشویی و خانوادگی، افزایش اعتیاد به قلیان و سیگار در جوانان و نوجوانان، سوگ ناشی از دست دادن عزیزان و کاهش ارتباطات و حمایت‌های اجتماعی، در نهایت باعث کاهش سطح سلامت روان و بروز افسردگی و ناامیدی در جامعه شده است.

ادامه‌دار شدن این موضوع مانع پویایی جامعه می‌شود و افراد را دچار رکود و روزمرگی می‌کند. افراد فقط می‌خواهند زندگی را بگذرانند که زنده بمانند. در نتیجه باید نهادهای دولتی و حاکمیتی در سطح کلان به فکر بهبود این فرسودگی اجتماعی باشند. شنیدن اخبار خوب گشایش‌های اقتصادی و اجتماعی می‌تواند روح تازه‌ای در کالبد خسته کنونی جامعه بدمد.

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش آسیب‌های این دوران حفظ روابط اجتماعی حتی از طریق فضای مجازی است. مطالعه کتاب و تماشای فیلم‌های سینمایی مناسب نیز می‌تواند تغذیه مناسبی برای روح و روان افراد در دورانی باشد که امکان سفر به طبیعت و مشاهده زیبایی‌ها از نزدیک برایشان فراهم نیست.

همچنین کارشناسان معتقدند افراد برای اطلاع از اخبار روز باید فقط از چند منبع محدود و معتبر استفاده کنند و از گشتن در فضای انبوه اخبار درست و نادرست مجازی و رویارویی با هجمه اخبار منفی در طول روز بپرهیزند.

از طرف دیگر کودکان تحمل بالایی برای قرار گرفتن در معرض تنش و نگرانی را ندارند. بنابراین باید مراقب باشیم که تا حد امکان تنش‌های روزانه را از خانه دور کرده تا از آسیب‌های بعدی به کودکانمان جلوگیری کنیم. اگرچه نباید آنها را دور از اتفاقات جامعه نگه داریم اما قرار نیست تمام تنش‌های روزانه را نیز با خود به خانه بیاوریم. حتی آموزش‌های ما در مورد مراقبت‌های پیشگیرانه از کرونا به کودکان باید با ادبیات ساده و بدون ایجاد ترس و واهمه باشد.

در این دوران کودکان از فعالیت‌های جمعی مانند حضور در مهدهای کودک‌ و مدارس و بازی کردن با دوستانشان باز مانده‌اند. به همین خاطر باید بیش از پیش برایشان وقت بگذاریم، با آنها بازی کنیم و محیط خانه را به معنای واقعی به محلی امن، آرام و شاد تبدیل کنیم.

به طبع افرادی که پیش از این سابقه ناراحتی‌های روحی و بیماری‌هایی مانند افسردگی داشتند، بیشتر در معرض بازگشت بیماری‌شان هستند. اما این به این مفهوم نیست افرادی که پیش از این سابقه آسیب روحی نداشتند با مشکلی در این دوران روبه‌رو نخواهند شد. هر فرد ظرفیت محدودی برای تحمل فشارهای فکری و روحی دارد و بیش از آن را تاب نخواهد آورد. در نتیجه این موضوع بسیار جدی است و نیاز به برنامه‌ریزی کلان خواهد داشت. اما خودمان نیز باید بیش از گذشته به فکر حفظ سلامت روان خود و اعضای خانواده‌مان باشیم.

در آخر با وجود دنیاگیری ویروس کرونا باید گفت، می‌توان از این شرایط جان سالم به‌در برد و دچار مشکلات روحی نشد اما پیش از هر چیز باید بدانید که فقط شما نیستید که گرفتار این شرایط بغرنج شده‌اید. هیچ تردیدی نیست که بشریت بالاخره بر این ویروس پیروز خواهد شد فقط سوال این است که این پیروزی چقدر طول می‌کشد و چطور می‌توان با حداقل تلفات به این پیروزی دست یافت. پاسخ این سوال در نحوه برخورد فیزیکی و روانی ما با این سوغات سال 2020 میلادی است. هرقدر که ما انسان های مقاوم‌تری باشیم بدون شک با تلفات روحی و جسمی کمتری این پاندمیک نفرینی را پشت سر خواهیم گذاشت.