عبارت - گروه فرهنگ: هفته ای که در آن حضور داریم را در تقویم هفته «کتاب» و «کتاب خوانی» نامگذاری کرده‌اند. زمانی برای یادآوری اهمیت این اختراع ناب بشری که هرچند سال‌های زیادی از ابداع آن می‌گذرد اما همچنان اصلی ترین نقش در پیشرفت جامعه جهانی بر روی ورق‌های کاغذی آن استوار است.
متاسفانه در کشور ما این دوست قدیمی هرروز بیشتر در حال فراموش شدن است و نسل جدید که نسل تکنولوژی نیز نامیده می‌شود، هنوز پیوند گسترده‌ای با مقوله کتاب و کتابخوانی برقرار نکرده و این می‌تواند برای کشورمان زنگ خطر جدی در عقب‌ماندگی بیشتر از کشورهای پیشرفته جهان محسوب شود.
در واقع سال‌هاست که سرانه مطالعه در ایران بسیار پایین است و این مسئله مدام توسط مسئولان و کارشناسان مختلف به مردم گوشزد شده است اما تغییر اساسی رخ نداده و شاهد اتفاق مطلوبی در جهت بهبود این آمار نبوده‌ایم.
شاید نخستین بهانه ی هر فرد برای مطالعه نکردن زیاد شدن دغدغه های زندگی و مشکلات کوچک و بزرگی است که این روزها برای زندگی باید با آنها دست و پنجه نرم کرد. جدا از این که تا چه حد همین عدم مطالعه در جامعه باعث به وجود آمدن شرایط سخت و استمرار آن می شود به نظر مهمترین دلیل پایین بودن میزان مطالعه در کشور این است که هنوز این مسئله به عنوان یک دغدغه جمعی برایمان مطرح نشده است.
به گزارش عبارت فضای مجازی هم این روزها مزید بر علت شده تا افراد جامعه خواندن مطالب مختلف در اینستاگرام، توییتر، فیسبوک و یا هر شبکه اجتماعی دیگر را مطالعه قلمداد کنند و اینگونه سعی داشته باشند تا صورت مسئله را پاک کرده و خود را فریب دهند غافل از اینکه هر اسمی روی خواندن اینگونه مطالب بگذاریم مطمئنا نام مطالعه برازنده ی آن نیست.
طبق آخرین آمارها در ایران میانگین مصرف اینترنت روزانه ۱۶۹ دقیقه و در برخی استان‌ها بالای ۲۰۰ دقیقه و مصرف تلویزیون ۷۲ دقیقه است اما میزان مطالعه در روز تنها به 13 دقیقه می‌رسد. البته این 13 دقیقه شامل تمام مطالعاتی است که یک ایرانی در طول روز انجام می‌دهد. از خواندن اطلاعات روی چیپس و پفک گرفته تا تبلیغات میدانی و بنرهای شهری!
بدیهی است که میزان رشد و توسعه‌یافتگی در هر کشوری ارتباط مستقیم با میزان مطالعه در آن فرهنگ و کشور دارد.این نکته که کتابخوانی تاثیر مهمی در زندگی افراد دارد بر کسی پوشیده نیست، افراد مختلف با مطالعه کتاب و بالا بردن سطح آگاهی، اطلاعات و بینش خود می‌توانند زندگی بهتری برای خود داشته باشند و همچنین این آگاهی و توانایی و دانایی در رشد و توسعه کشور در بلندمدت موثر خواهد بود.
همچنین میزان مطالعه ی هر جامعه با میزان جرائم و فساد در آن جامعه ارتباط مستقیم دارد و شکی نیست که اگر شخصی اوغات فراقتش را با مطالعه و یادگیری بگذراند دیگر نه برای مسائل کم اهمیت با دیگران جروبحث می کند نه برای تامین معاش اولین کاری که به ذهنش می رسد دزدی است!
طبق تحقیقات عبارت، کشورهای جهان سوم کمترین سرانه مطالعه را در جهان به خود اختصاص می‌دهند، در این کشورها بیشتر افراد مطالعه نمی‌کنند و استفاده و ترویج محصولات فرهنگی نهادینه نشده است. متاسفانه ایران نیز از جمله همین کشور ها به شمار میرود.
براساس برنامه سند چشم‌انداز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور باید در سال ۱۴۰۴ از نظر سرانه مطالعه جزو ۱۵ کشور نخست دنیا و کشور نخست خاورمیانه باشیم و ۳۰ درصد از افراد جامعه عضو کتابخانه‌ها باشند اما واقعیت این است که بین میزان سرانه مطالعه در ایران تا رسیدن به این چشم‌انداز فاصله زیادی وجود دارد.
در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان عوامل مختلفی چون اقتصادی، صنعتی یا فرهنگی را در افزایش یا کاهش میزان مطالعه دخالت داد. وقتی جامعه به دیدن تلویزیون عادت کرده باشد و اینترنت نیز او را به گرفتن اطلاعات به صورت مینیمال خو داده دیگر سخت می شود این غالب را تغییر داد. اگر به فراگیر شدن شایعات در کشور توجه کنید و ببینید که تا چه اندازه مطالب کذب و بعضا عجیب و غریب، راحت در جامعه گسترش می یابد، می توانید تاثیر عدم مطالعه و نبود سواد رسانه ای را در مردم شاهد باشید. حتی در مواقع انتخابات توجه بعضی از کاندیدا ها به این موضوع باعث سواستفاده آنها از این مسئله شده و آنها را در گمراه کردن مردم و دادن وعده های پوچ و خارج از دایره وظایفشان همراهی می کند. اما مقایسه سرانه مطالعه ایران و کشورهای دیگر نشان می‌دهد مهمترین انگیزه‌ای که باعث می‌شود ایرانی‌ها کمتر به سراغ مطالعه بروند، احساس بی‌نیازی به امر مطالعه است.
آمار و ارقام
طبق آخرین آمار رسمی منتشر شده توسط سازمان آمار، سرانه مطالعه کتاب غیردرسی افراد ۱۵ ساله و بیشتر در ماه به طور متوسط هفت ساعت و ۴۱ دقیقه بوده است که این میزان شامل سرانه مطالعه قرآن و ادعیه که سه ساعت و هفت دقیقه است و سرانه سایر کتاب‌های غیردرسی که چهار ساعت و ۳۴ دقیقه است، می‌شود. وقتی به این آمار نگاه می‌کنیم به نظر اوضاع چندان هم نامساعد نیست اما این آمار به صورت ماهانه منتشر شده است و برای آنکه به آمار دقیق تری در این زمینه دست پیدا کنیم کافی است که این آمار را بر ۳۰ روز یک ماه تقسیم کنیم و آن وقت زمان مطالعه هر ایرانی ۱۵ دقیقه و ۳۶ ثانیه خواهد بود، آماری که آنچنان که باید نمی تواند مورد اتکا و قابل افتخار باشد و نیازمند بهبود و ارائه راهکار مناسب برای افزایش آن است. از این میزان شش دقیقه و ۲۲ ثانیه نیز به مطالعه قرآن و کتاب های ادعیه اختصاص دارد و در نهایت می‌توان گفت که میزان مطالعه روزانه هر ایرانی ۹ دقیقه و ۱۴ ثانیه است!
استان قم با آمار مطالعه ۲۰ ساعت و هفت دقیقه بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است که از این میزان، هشت ساعت و ۲۱ دقیقه به مطالعه قرآن و ادعیه و ۱۱ ساعت و ۴۶ دقیقه به مطالعه سایر کتاب‌های غیردرسی اختصاص دارد.
پس از قم، استان خراسان رضوی با میزان مطالعه ۱۰ ساعت و ۳۳ دقیقه که به تفکیک عبارت است از چهار ساعت و ۴۷ دقیقه مطالعه قرآن و ادعیه، پنج ساعت و ۴۶ دقیقه مطالعه کتاب‌های غیردرسی و یزد با سرانه مطالعه ۱۰ ساعت و ۱۹ دقیقه (پنج ساعت و شش دقیقه قرآن و ادعیه و پنج ساعت و ۱۳ دقیقه) در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
طبق آمار اعلام شده، استان های ایلام و سیستان و بلوچستان کمترین میزان مطالعه را به خود اختصاص داده‌اند. در استان ایلام مجموع مطالعه کتاب‌های غیردرسی دو ساعت و ۴۸ دقیقه (یک ساعت و ۱۸ دقیقه قرآن و ادعیه و یک ساعت و ۳۰ دقیقه کتاب های غیردرسی) است. در سیستان‌وبلوچستان هم مجموع مطالعه کتاب‌های غیردرسی سه ساعت و ۳۹ دقیقه است، (دو ساعت و ۳۷ دقیقه قرآن و ادعیه و ۵۲ دقیقه سایر کتاب‌های غیردرسی) است.
مازندران نیز با 7 ساعت و 46 دقیقه مطالعه غیر درسی و 3 ساعت و 24 دقیقه مطالعه ی ادعیه و دعا جایگاه چندان مناسبی را در کشور به خودش اختصاص نداده و نشان می دهد همچنان در این مسئله جای کار بسیاری در استان وجود دارد.
برکسی پوشیده نیست که خواندن کتاب ها و مجلات مختلف موجب شکل گیری ارزش های گوناگون در ذهن می شود، حساسیت انسان را رشد می دهد و احترام به دیگران را به انسان می آموزد. سؤالاتی که بر اثر مطالعه برای انسان مطرح می شود و مقایسه هایی که او بین مسائل مختلف انجام می دهد، در مجموع موجب می شود که انسان، خلاق بار بیاید. با بهره گیری از تخیل که ضرورت اساسی خلاقیت است دنیایی بزرگ و پهناور در مقابل چشمان انسان گشوده می شود و قدرت می یابد تا آزادانه خیال پردازی کند. اینطور می توان گفت که با بالا بردن میزان مطالعه در مردم جامعه می شود سطح زندگی در آن جامعه را نیز بالا برد و این امر امکان پذیر نیست مگر با ارائه راهکار های اصولی و ایجاد علاقه توسط مسئولان و توجه ویژه و استقبال مردم از این مسئله.