یادداشت عبارت - رضا موسوی طبری: چند روز پیش در خبرها آمده بود که پدرو سانچز به اشعار سعدی در ورودی سازمان ملل اشاره کرده و این شعر را برای مردمش که گرفتار کرونا و دشواری های قرنطینه اند خوانده است: بنی آدم اعضای یکدیگرند...
ابتدا عصبانی شدم و تصور کردم مثل همیشه پیازداغش را زیاد کرده اند. حتی بعد از پیگیری و دقت در تفاوت گزارش خبرگزاری های فارسی زبان داخلی و خارجی یادداشتی نوشتم اما زود پشمان شدم. (در بی بی سی صحبتی از اشارۀ سانچز به وجود این شعر در سازمان ملل نشده بود) باید خبر را از منابع اصلی می دیدم. فیلم صحبت های پدرو سانچز را پیدا کردم و از دوستان زبان دانم کمک گرفتم. بله، این بار خبر صحت داشت. البته سخن گفتن از سعدی و خواندن آن شعر مشهور عجیب نبود. پیشتر اوباما و بان کی مون و دبیر کل سازمان یونسکو و...از این شعر یاد کرده بودند اما راستش اشاره به وجود این شعر در سازمان ملل شکّم را برانگیخت.
خدا پدر محمد جواد ظریف را بیامرزد که سال هشتاد و سه فرشی را که آقای صیرفیان (از تجار فرش اصفهان) با شعر سعدی تدارک دیده بود به سازمان ملل هدیه داد و به زحمت، رؤسا را (با یادآوری گفتگوی تمدن ها که از سوی ایران مطرح و تصویب شده بود) متقاعد کرد آن را کنار فرش اهدایی چین در بخش شمالی سالن مذاکرات نصب کنند. پیش از آن علی رغم شهرت بسیارِ مساله در ایران که گفته می شد این شعر سعدی بر سر در سازمان ملل نصب شده است فی الواقع نه بر سر در، نه در صحن سازمان، نه بالای سر مدیر کل، نه روی پشت بام، نه به زبان فارسی، نه به لسان انگلیسی، نه به اسپرانتو این افتخار نصیب مملکت عزیز ما نشده بود. افسانه ای بود که نسل اندر نسل بدان مباهات می شد و وقتی معلوم شد چنین موضوعی از اساس واقعیت ندارد هیچ کس باور نمی کرد. اما اگر علاقمندید منشأ این افسانۀ تاریخی را بدانید چند خط زیر را که نگارنده پیشتر در مجلۀ گزارش میراث (تیر 1391، ش 50 و 51) منتشر کرده است بخوانید:
محمدعلی فروغی كه خود زمانی رياست جامعۀ ملل را عهده دار بوده است در خطابه ای به تاريخ مهر 1308 (اكتبر 1929) در جمع محصلين ايرانی در سفارت پاريس می گويد:
در همين سپتامبر گذشته كه باز در ژنو بودم در يكی از ضيافتها كه غالباً برای آشنا شدن نمايندگان دول با يكديگر واقع می شود يكی از همقطارهای ايرانی من در سر ميز، پهلوی شخص ناشناسی قرار گرفته بود. در ضمن صحبت آن شخص اظهار داشت من يك قطعه شعر فارسی ميدانم كه حق اين است شعار جامعۀ ملل باشد. پس قطعۀ معروف را خواند كه:
بنی آدم اعضای يكديگرند
كه در آفرينش ز يك گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار